Mesud Barzani’nin ailesine önce madalya takmış ve ardından idam etmiştik

ArÅŸivlerimizde, Barzan AÅŸireti ile ilgili yüzlerce evrak vardır ve bu evrakın hemen tamamında aÅŸiretin 19. asırdan buyana giriÅŸtiÄŸi baÅŸkaldırılar hakkında hiç de hoÅŸ olmayan hadiseler kayıtlıdır. Ä°ÅŸte, bunlardan biri: Bugünlerde tehlikeli bir referandum macerasına atılan Mesud Barzani’nin yabancı diplomatlarla, özellikle de Ruslar ile görüşmeler yaptıktan sonra Ä°stanbul’a baÅŸkaldıran amcası Abdüsselâm Barzani’ye Sultan ReÅŸad tarafından önce madalya verilmesinin ama bir sene sonra idam edilmesinin öyküsü!

MESUD Barzani son derece tehlikeli neticelere sebep olabilecek bir referandum macerasına atıldı...

Ä°smini son senelerde gittikçe daha fazla iÅŸitmeye baÅŸladığımız Barzani ailesi hakkında arÅŸivlerimizde, yani Osmanlı ArÅŸivleri’nde dünya kadar belge vardır ve bu belgelerin tamamı araÅŸtırmacılara açıktır.

Mesele işte burada, yani arşivden bu belgeleri alıp yayınlamak zahmetine katlanacak araştırmacıların ortaya çıkmalarında...

BÄ°NLERCE BELGE VAR

Sözünü ettiÄŸim evrak nelerle alâkalıdır bir bilseniz... Barzaniler’in 1800’lerin başından buyana genellikle devlete baÅŸkaldırıdan ibaret olan faaliyetleri, aÅŸiret liderlerinin Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu, Rusya ve Ä°ran arasında gidip gelmeleri, yabancı diplomatlar ile temasları, diÄŸer aÅŸiretlerle ve askerî birlikler ile girdikleri çatışmalar, tutuklanmalar, cinayetler, baskılar, ihbarlar, vesaire...

“Bağımsızlık” ifadesi bölgede o devirde pek kullanılan bir kavram olmadığı için arÅŸivlerde muhafaza edilen belgelerde sadece “isyan” sözü geçer ve Barzan AÅŸireti’nin Ä°stanbul’a karşı seneler boyunca devam etmiÅŸ olan baÅŸkaldırısı ile alâkalı bilgiler yeralır.

Sözünü ettiÄŸim belgelerden 280 küsuru da hiç hoÅŸ olmayan bir baÅŸka hadise, 1914 Kasım’ında infaz edilen bazı idam kararları hakkındadır...

AŞİRETİN GÜCÜ ARTIYOR

Şimdi kısaca, başkaldırıdan darağacına uzanan bu acı hadiselerden bahsedeyim:

20. yüzyılın ilk senelerinde, Barzan AÅŸireti’nin başına, Åžeyh Abdüsselâm geçti. Abdüsselâm’ın babası Åžeyh Muhammeddevlete baÅŸkaldırdığı gerekçesi ile Sultan Abdülhamid’in emri ile Hamidiye Alayları tarafından ailesi ile beraber bugünkü Kuzey Irak’tan alınıp Bitlis’e sürgün edilmiÅŸti, memleketine dönebildiÄŸinde de fazla yaÅŸamamıştı.

Åžeyh Muhammed’in Abdüsselâm, Ahmed, Babo, Muhammed Sıddik ve Mustafaisimlerinde beÅŸ oÄŸlu vardı. Abdüsselâm’ın liderliÄŸe gelmesi ile beraber NakÅŸibendî olan Barzan Tekkesi’nin gücü artmaya, aÅŸiretler de daha fazla silâhlanmaya baÅŸladılar ve neticede Barzanî ailesinin bugünkü gücü o senelerde baÅŸladı.

Abdüsselâm Barzani (soldan ikinci).

RESMÃŽ DÄ°L TALEBÄ°

Abdüsselâm diÄŸer aÅŸiretlerin yanısıra siyasî alanda faaliyet gösteren Kürt cemiyetleri ve partileri ile temasa giriÅŸti ve 1907’de Bâbıâlî’den Kürtçe’nin bölgede resmî dil kabul edilmesi, mahallî idarecilerde Kürtçe bilme ÅŸartının aranması, mahkeme kararlarının ÅŸeriat hükümlerine göre verilmesi ve bölgeden toplanan vergilerin yine bölgeye harcanması taleplerinde bulundu.

Bu talepleri silâhlı hareketlerin de takip etmesi üzerine Bâbıâlî bölgeye Dağıstanlı Mehmed PaÅŸa’nın komutasında birlikler sevkedince Abdüsselâm hâkim olduÄŸu toprakları bir seneliÄŸine terketti. Barzan’a giren birlikler Abdüsselâm’ın ailesi ile beraber kardeÅŸi Mustafa’yı da tutuklayarak Musul’a götürdüler.

O sırada üç yaşında olan Mustafa, sonraki senelerde “Molla Mustafa Barzani” diye tanınacaktı...

Molla Mustafa Barzani.

YABANCILARLA TEMASLAR

Abdüsselâm’ın Barzan’a dönmesinin ardından bölgedeki çatışmalar tekrar baÅŸladı ama düzeni tekrar saÄŸlamak isteyen Osmanlı Hükümeti ile ayaklanan aÅŸiret arasında anlaÅŸmaya varıldı ve hükümet geçmiÅŸte yaÅŸanan tatsızlıkları unutmaya karar verdi. Hattâ, 17 AÄŸustos 1913’te Sultan ReÅŸad, sonraki senelerin “Talât PaÅŸa”sı olan zamanın İçiÅŸleri Bakanı Talât Bey ile Sadrazam Said Halim PaÅŸa’nın talebi ile Abdüsselâm Barzani’ye bir de niÅŸan gönderdi: Dördüncü rütbeden Osmanlı NiÅŸanı...

Sultan ReÅŸad.

Ama, gerginlik Abdüsselâm’a padiÅŸah tarafından niÅŸan verilmesi, yani madalya takılması ile de son bulmadı ve Türk Edebiyatı’nın çok önemli isimlerinden birinin, Süleyman Nazif’in Musul ValiliÄŸi sırasında çatışmalar yeniden baÅŸladı. Süleyman Nazif,Ä°stanbul’a gönderdiÄŸi ÅŸifreli telgraflarında “isyancılara madalya verilmesinin baÅŸkaldırılarından doÄŸan ümitlerini arttırdığını” söylerken kendisini yakalamak için gönderilen birliklerden kaçan Åžeyh Abdüsselâm bir ara Ermenistan taraflarına gitti, orada Rus Çarı Nikola’nın temsilcileri ile görüştü, sonra gizlice döndü ama misafir olarak kaldığı bir köyde kendisini ağırlayan evsahibinin ihbarı üzerine tutuklanıp Musul’a götürüldü.

Süleyman Nazif.

‘UNUTTUK, BUNLARI DA ASIN!’

Musul’da 16. Kolordu Askerî Mahkemesi’nde yargılanan Åžeyh Abdüsselâm ile adamları 15 Kasım 1914’te idama mahkûm edildiler. Sultan ReÅŸad,Harbiye Nazırı Enver PaÅŸa’nın 24 Kasım’da tasdik için kendisine gönderdiÄŸi mahkeme kararını iki gün sonra, 26 Kasım 1914’te onayladı ve Åžeyh Abdüsselâm ile adamları Musul’da idam edildiler. Bu idamlardan sonra bir de tuhaflık yaÅŸandı: Harbiye Nezareti’nden Musul’a bir baÅŸka yazı gönderilerek “Daha önce yollanan idam kararına bazı isimlerin yazılmasının unutulduÄŸunun farkedildiÄŸi” söylendi, birkaç kiÅŸinin daha daraÄŸacına gönderilmesi talimatı verildi ve emir yerine getirildi...

Musul Askerî Mahkemesi’nin Abdüsselâm Barzani ve adamları hakkında verdiÄŸi idam kararının ilk sayfası.

Åžeyh Abdüsselâm’ın idamının ardından Barzan AÅŸireti’nin başına o sırada 18 yaşında olan kardeÅŸi Ahmed geçecek, onun yerini sonraki senelerde Mustafa Barzani alacak ve Mustafa Barzani’nin oÄŸlu Mesud Barzani de babasının ardından Barzan AÅŸireti’nin lideri olacaktı.

Sultan ReÅŸad’ın Abdüsselâm Barzani ve adamları hakkındaki idam fermanı.

MADALYA YERÄ°NE PASAPORT

Devlet ile Barzan AÅŸireti arasında bir buçuk asırdan buyana yaÅŸanan tatsızlıkların geçmiÅŸi kısaca iÅŸte böyle ve gördüğünüz gibi deÄŸiÅŸen pek birÅŸey yok! Barzanlar’ın liderlerine geçmiÅŸte önce madalya takıyor ve ardından idam ediyoruz; seneler sonra da Turgut Özal’ın talimatı ile diplomatik pasaport veriyor ama Mesud Barzani’nin referanduma kalkışması üzerine Meclis’i tezkere için toplantıya çağırıyoruz.,

Abdüsselâm Barzani’ye madalya verilmesi hakkında Sultan ReÅŸad’ın iradesi.

Ve, bütün bu öngörüden yoksun iÅŸler arasında tek bir görüş doÄŸru çıkıyor: Süleyman Nazif’in bundan bir asır önce söyledikleri; yani madalya takma, vesaire gibi hareketlerin baÅŸkaldırıdan kaynakların ümidleri arttırmaktan baÅŸka bir iÅŸe yaramadığı...

Mesud Barzani

Kaynak: Habertürk